Kretanje za 7. razred - teorijski dio

Kretanje. Referentno tijelo i relativnost kretanja

U svakodnevnom životu zapaža se kretanje raznih tijela. Kažemo da se tijelo kreće ako mijenja svoj položaj u odnosu na neko drugo tijelo.

Promjena položaja tijela u odnosu na druga tijela zove se kretanje.

Kada tijela ne mijenjaju uzajamni položaj, onda se kaže da ona miruju jedno u odnosu na drugo. Tijelo u odnosu na koje se posmatra kretanje naziva se uporedno ili referentno tijelo.

U prirodi nema tijela koje bi bilo u potpunom – apsolutnom miru. Postoji samo relativno mirovanje, tj. mirovanje jednog tijela u odnosu na druga tijela. Sva kretanja su relativna. Nema apsolutnog mirovanja.

Pojmovi i veličine kojima opisujemo kretanje

Putanja (trajektorija) 

Stvarna ili zamišljena linija po kojoj se tijelo kreće, tj. zauzima položaje tokom vremena, zove se putanja tijela. Putanja može biti prava ili kriva pa je i kretanje prema obliku putanje pravolinijsko ilikrivolinijsko.

Pređeni put                       

Pređeni put je dužina putanje koju tijelo pređe za određeno vrijeme. Obiljeležava se oznakom s, a izražava jedinicom dužine.

Materijalna tačka        

Ako je putanja tijela mnogo duža od dimenzija tijela, onda se ono predstavlja jednom tačkom – lakše proučavamo kretanje

Brzina kretanja

Brzina je jedna od bitnih karakteristika kretanja. Tijelo koje u toku određenog vremena pređe veći put kreće se većom brzinom.

brzina = pređeni put u toku kretanja/vremenski interval (trajanje) kretanja

Brzina je brojno jednaka pređenom putu u jedinici vremena. Osim brojne vrijednosti brzinu određuju pravac i smjer. Jedinica [m/s]. Često se korisiti [km/h].

Pretvaranje jedinica

iz [km/h] u [m/s] brojnu vrijednost množimo sa razlomkom 1000/3600,

a iz [m/s] u [km/h] množimo razlomkom 3600/1000.

Instrument za mjerenje brzine zove se brzinomjer.

Ravnomerno pravolinijsko kretanje. 

Stalna brzina

Telo se kreće ravnomerno pravolinijski ako po pravoj putanji prelazi jednake puteve u jednakim vremenskim intervalima.

Vrednost brzine pri ravnomernono pravolinijskom kretanju tela izračunava se tako što se pređeni put podeli vremenom kretanja tela.     v=s/t

Telo se kreće brzinom od 1m/s ako prelazi put od 1m u svakoj sekundi.

Određivanje pređenog puta i trajanja kretanja

Da bi se odredio (izračunao) pređeni put pri ravnomernom kretanju, treba brzinu kretanja tela pomnožiti vremenom kretanja  s = v∙t

Vreme kretanja izračunava se tako što se pređeni put podeli brzinom t=s/v

Grafici ravnomernog pravolinijskog kretanja

Fizičke veličine relevantne za kretanje: brzina, pređeni put i vreme kretanja povezane su matematički formulama. Zavisnost se može prikazati i u vidu tabela i dijagrama (grafika). Grafik zavisnosti brzine od vremena (poluprava paralelna vremenskoj osi), a grafik zavisnosti pređenog puta od vremena (polazi iz kooordinatnog početka).

Promenljivo pravolinijsko kretanje

Telo se kreće promenljivo pravolinijski ako duž prave linije u jednakim vremenskim intervalima prelazi različite puteve.

Ukoliko se telo kreće promenljivo i za ukupno vrijeme kretanja tu pređe ukupan put su onda se ono kreće srednjom (prosječnom) brzinom vsr:

vsr= su/ tu